چرا نرخ بیابان‌زایی در ایران بالاتر از میانگین جهانی است؟ 

«تغییرات اقلیمی» و «فعالیت‌های انسانی» دو عامل اصلی بیابان‌زایی در جهان است. حذف پوشش گیاهی و درختی، فعالیت‌های کشاورزی در اکوسیستم‌های آسیب‌پذیر مناطق خشک و نیمه‌خشک، مصرف منابع آب زیرزمینی و عوامل دیگر سبب شده اکوسیستم‌ها دچار تنش شوند و فشار زیادی به این مناطق شکننده وارد شود که در نتیجه بیش از ظرفیت خود تحت فشار قرار می‌گیرند. ایران به دلیل واقع شدن در عرض‌های جغرافیایی خشک و نیمه‌خشک جهان از بیابانی‌ترین کشورهاست. اکنون برخی از مدیران و کارشناسان بیابان در ایران هشدار داده‌اند در صورت ادامه بیابان‌زایی با سرعت کنونی، ایران طی ۱۶۴ سال آینده به بیابانی کامل تبدیل می‌شود. 

ایران روی یکی از دو کمربند اصلی بیابانی جهان و در حد فاصل میان مدار راس‌السرطان و ۳۷ درجه شمالی قرار گرفته است و رشته‌کوه زاگرس به عنوان «یک شانس منحصربه‌فرد» برای ایران در مقایسه با کشورهای همسایه است. اما «تفکر سازه‌ای» و محدود کردن توسعه بر اساس شاخص رشد صنایع بزرگ و افزایش محصولات کشاورزی موجب مشکلاتی همچون افزایش آلایندگی و نیز شتاب گرفتن بیابان‌زایی شده است. هفت میلیون هکتار از جنگل‌های بلوط در ۷۰ سال گذشته تخرب شده است و چنانچه روند تخریب جنگل‌های بلوط با سرعت کنونی پیش برود، پنج میلیون هکتار جنگل بلوط باقی‌مانده طی ۵۰ سال آینده از میان خواهد رفت. باید «تفکر سازه‌ای» را کنار گذاشت و بر اساس روش‌های مختلف علمی و بومی، اقلیم طبیعی کشور را حفظ کرد و توسعه داد.»

مجله علمی نیچر در مقاله‌ای که درباره «بیابان‌زایی ایران در اوایل قرن بیست‌و‌یکم: ارزیابی با استفاده از شاخص‌های اقلیم و پوشش گیاهی» به قلم هادی اسکندری دامنه، حمید غلامی، مت دبلیو تلفر، ژسوس رودریگو کومینو، آدریان آل. کالینز و جان دی یانسن در سال ٢٠٢١ منتشر کرده، توضیح داده که روند بیابان‌زایی در ایران را برای دوره ٢٠١۵-٢٠٠١ از طریق ترکیبی از سه شاخص پوشش گیاهی (NPP-تولید اولیه خالص، NDVI-شاخص پوشش گیاهی تفاوت نرمال‌شده، LAI-شاخص سطح برگ) و دو شاخص آب‌وهوایی دمای سطح زمین و بارش شناسایی و تحلیل کرده‌اند. از دید این مجله بیابان‌زایی در واقع تخریب زمین است که به عنوان یکی از فاجعه‌بارترین مسائل جهانی در زمینه تغییرات اقلیمی معاصر و فعالیت‌های انسانی غیر‌کنترل‌شده در حال ظهور است./ هفته نامه تجارت فردا